In Jule Vernes Cinq semaines en ballon (Vijf weken in een luchtballon, 1863) reist een driekoppig gezelschap onder leiding van de geleerde Samuel Ferguson in een luchtballon over het nog grotendeels onontdekte Afrika, waar zij uiteraard, zowel in de lucht als op de grond, vele avonturen beleven. Jules Verne mag dan bekend staan om zijn vooruitziende blik (in zijn boeken loopt hij vooruit op zowel onderzeese als ruimtereizen), de luchtballon is bij publicatie van zijn boek al tachtig jaar oud.

In 1863 is de wetenschappelijke en culturele sensatie die de luchtballon teweeg heeft gebracht echter nog lang niet uitgedoofd. Het grote publiek kan geen genoeg krijgen van de avontuurlijke ballonvaarten en niet zelden vergapen tienduizenden of zelfs honderdduizenden zich aan het majestueuze opstijgen van de enorme gevaartes van stof die louter op verwarmde lucht of waterstof het luchtruim kiezen. Eén van de oudste dromen van de mens – loskomen van de aarde – is werkelijkheid geworden.

Maar de ballonvaarten zijn meer dan een spannend avontuur, een sensationeel fenomeen of een betoverend schouwspel. Het symboliseert de ongekende en schier onuitputtelijke reikwijdte van het menselijk vernuft en het verandert, letterlijk, het perspectief dat de negentiende-eeuwse mens heeft op de wereld. Naast de nieuwe wetenschappelijke inzichten en technologische ontwikkelingen zal de luchtballon haar sporen nalaten in de literatuur, beeldende kunst, fotografie, mode en kunstnijverheid.